Mutaxassislarning qayd etishicha, iqtisodiy o‘sishning sekinlashishi, ishsizlikning ortishi va sarmoyalarning qisqarishi sharoitida retsessiya haqiqatga aylanishi, bu esa iqtisodiyotda umumiy tanazzulga olib kelishi mumkin. Boshqa tomondan, ular hukumatning to‘g‘ri siyosati va adekvat iqtisodiy boshqaruv retsessiyaning oldini olish va barqaror o‘sishni ta’minlashiga ishonishadi.

Birinchi kuni O‘zbekiston Prezidenti forumning ochilishida nutq so‘zladi. Davlat rahbari tashqi savdoni liberallashtirish borasida yana bir muhim qadam qo‘yilganini ta’kidladi. Xususan, investorlar uchun 7 mingdan ortiq nomdagi xomashyo va tovarlar uchun bojxona to‘lovlari bekor qilindi. Bojxona hududida qayta ishlashning soddalashtirilgan tartibi joriy etildi. Davra suhbatini Trace Capital Holdings boshqaruvchi direktori Timoti Yun olib bordi. U O‘zbekistonda islohotlar, raqamlashtirish, avtomatlashtirish ishlari olib borilayotgani, banklarning mavqei mustahkamlanayotganini ta’kidladi. 

Shu bilan birga, retsessiya mavzusi jahon iqtisodiyotida foiz stavkalarining sezilarli darajada oshishi, inflyatsiyaning keskin ko‘tarilishi va tovar bozorlarida narxlarning o‘zgaruvchanligi fonida ayniqsa dolzarbdir. 

Ko‘pgina mamlakatlar COVID-19 pandemiyasi paytida kutilmagan xarajatlarga duch kelishdi, mahalliy mojarolar sharoitida oziq-ovqat ta’minotining qisqarishi, global ta’minot zanjirlarining uzilishi va globallashuv jarayonlarining davom etishi va boshqa ko‘plab omillar iqtisodiyotga ta’sir ko‘rsatmoqda. Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘z rivojlanish ssenariysiga ega bo‘lishi mumkin. Aynan shu haqida davra suhbati doirasida mutaxassislar so‘zga chiqdi.

“Jahon hamjamiyati qator jiddiy muammolarga duch keldi. Xususan, AQSHda pul-kredit siyosatining keskinlashuvi tufayli inflyatsiya oshdi. Bundan tashqari, Xitoyda “Nol COVID” siyosati va Yevropadagi energiya bilan bog‘liq vaziyat ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi” deydi Jahon bankining Oʻzbekistondagi doimiy vakili Marko Mantovanelli. Ekspertning qayd etishicha, iqtisodchilarning prognozlari dunyodagi vaziyatdan kelib chiqqan holda tuzilgan. Ularni baholashga inflyatsiya, barqarorlik yoki aksincha, beqarorlik ko‘rsatkichlari ta’sir ko‘rsatadi. 

Mantovanelli moliyaviy sektor kelajakda stressni boshdan kechirishiga ishonishini aytib o‘tdi. Real iqtisodiyot uchun prognozlar yomonlashishi mumkin. Bundan tashqari, davlat qarz majburiyatlari ham muhim rol o‘ynaydi. Dunyodagi beqaror vaziyat jahondagi narxlarga ta’sir qilishi mumkin. Oziq-ovqat mahsulotlari va energetika sektorini hisobga olmagan asosiy inflyatsiya barqaror darajada qoladi, deb hisoblaydi mutaxassis. “Oʻzbekiston Prezidenti nutqida biz eshitgan samaradorlik va sarmoyalarni jalb qilish, jumladan, iqlim oʻzgarishi, taʼminotni liberallashtirish, aholini, ayniqsa, ayollar bandligini taʼminlash mamlakat iqtisodiyotidagi vaziyatni oʻzgartirishi mumkin”, — deb hisoblaydi ekspert. 

Mantovanellining qayd etishicha, Markaziy Osiyo bozorida o‘sish egri chizig‘ining inflyatsiyaga nisbatan tekislanishi kutilmoqda, tovarlar narxi oshishi mumkin.

“Xavflar xalqaro muhit bilan chambarchas bog‘liq. O‘zbekiston yosh davlat, bular kelajakda ish bilan ta’minlanishi kerak bo‘lgan yangi kadrlar degani. Iqtisodiyotda yangi ish o‘rinlari yaratilishi kerak va ular xususiy sektor hisobidan tashkil etilishi mumkin”, — deydi Jahon bankining O‘zbekistondagi vakili. 

iKapitalist bosh direktori Nurbek Rayev Qozog‘istonning savdo-iqtisodiy munosabatlariga dunyodagi vaziyat, xususan, ayrim mamlakatlardagi harbiy mojarolar ham ta’sir ko‘rsatganini aytdi. 

“Bu kabi sinovlar O‘zbekistonga ham tanish. Qozog‘iston va O‘zbekiston uchun hamkorlikni rivojlantirish, jumladan, sarmoya kiritish bo‘yicha salohiyat mavjud. Ikki mamlakat tabiiy resurslarga, inson kapitaliga ega — bu retsessiyaga qarshi kurashda yordam beradigan narsa”, — deydi Nurbek Rayev. 

“O‘zbekistonda ko‘plab omillardan kelib chiqib, barcha ko‘rsatkichlar tiklanmoqda. Turli xil o‘zgarishlar bo‘lmoqda. Tovarlar eksporti qo‘llab-quvvatlanadi. Biroq, narxlar bo‘yicha xavotirlar saqlanib qolmoqda, bu jahon bozoridagi beqaror vaziyat bilan bog‘liq. Xalqaro zaxiralar mamlakatlarga barqarorlikni ta’minlash, shu jumladan barqaror valyuta kursini saqlab qolish, shuningdek, iqtisodiyotning turli tarmoqlaridan keladigan oqimlarni ta’minlash imkonini beradi. Xususiy sektor faolligi jonlanganini ko‘ryapmiz. Ko‘plab investorlar Yaqin Sharqdan kelmoqda. Mamlakat yanada ochiq bo‘lib bormoqda. Iqtisodiy barqarorlik o‘sib bormoqda. Shok va to‘ntarishlar, narxlarning oshishi ehtimoli bor, lekin shu bilan birga davlat sektori iqtisodiyotga ta’sir etuvchi inflyatsion omillarni ushlab turmoqda. Bundan tashqari, Jahon banki va OTB o‘tgan yillar davomida maqsadli yo‘nalishlar bo‘yicha byudjetni moliyalashtirishda yordam ko‘rsatdi”, — deydi Osiyo taraqqiyot bankining O‘zbekistondagi doimiy vakolatxonasi rahbari Enriko Pinali.

Enriko Pinali mamlakatdagi demografik vaziyat haqida gapirib, rivojlanish uchun imkoniyatlar ko‘p ekanligini ta’kidladi. Taʼlimga ustuvor ahamiyat berib, sarmoyalarni yanada maqsadli yoʻnaltirish zarurligini taʼkidladi. Shuningdek, ta’lim muassasalariga zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, muhandislik bo‘yicha boshlang‘ich tayyorgarlikni boshidanoq yo‘lga qo‘yish muhim ahamiyatga ega. Pinalining fikricha, O‘zbekiston yosh avlod tarbiyasiga ko‘proq sarmoya kiritishi kerak.

Enriko Pinali O‘zbekistonda tanazzul xavfi borligini prognoz qilmoqda, biroq iqtisodiy o‘sishga olib kelishi mumkin bo‘lgan dalda beruvchi omillar ham bor. Ko‘p narsa yuzaga kelayotgan muammolarga zudlik bilan javob berish, texnologiya va ta’limga sarmoya kiritishga bog‘liq bo‘ladi, deb hisoblaydi ekspert. 

“Har bir xavf — bu imkoniyat. Ular bizni o‘zgarishga undaydi. Hatto inqirozlar ham vaziyatning yaxshilanishiga olib keladi”, — deydi O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanish istiqbollari haqida Enriko Pinali. Mamlakat ichki kapital bozori uchun salohiyatga ega, deb hisoblaydi u.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik islohotlar agentligi bosh direktorining birinchi o‘rinbosari Abdulla Abduqodirov so‘zga chiqqanlar fikriga qo‘shildi va mamlakatda iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilayotganini ta’kidladi.

“Davlatimiz rahbari o‘z nutqida ta’kidlaganidek, xorijiy investitsiya kapitalining umumiy oqimi 10 milliard dollarga yetdi. Ha, eksport marshrutlari cheklangan, ammo asosiy yuk tashish yoʻnalishlarini koʻrib chiqsak, xarajatlar stavkalari 2020-yildagi bilan bir xil. Ya’ni vaziyat barqarorlashmoqda”, — deydi Abdulla Abduqodirov. 

U O‘zbekistondagi inflyatsiya ko‘rsatchiklari, tashqi qarz va mamlakatdagi fiskal siyosat haqida ham aytib o‘tdi:

“O‘zbekistondagi inflyatsiya ko‘rsatkichlariga e’tibor bersangiz, biz uni yiliga 12 foiz darajasida ushlab turishga muvaffaq bo‘ldik. Valyutaning qadrsizlanishi unchalik keskin bo‘lmagan, biz so‘mni barqaror darajada ushlab turdik. Tashqi qarz o‘sayotgan edi lekin to‘xtadi va uning asosiy to‘lovi boshlanganligi sababli asta-sekin kamayib bormoqda”, — deya ta’kidlaydi u. Mutaxassis O‘zbekiston hukumati mutanosib fiskal siyosat olib borayotganini, qayta moliyalash stavkasi inflyatsiya darajasidan yuqoriligini aytib o‘tdi. 

Prezidentimiz ta’kidlaganidek, biz davlat budjeti xarajatlarini qisqartirishga e’tibor qaratganmiz. Kichik biznesni rivojlantirish uchun jiddiy imkoniyatlar ochayapmiz. Xususiylashtirish, raqamlashtirish va texnologik yangilash e’tibor qaratilishi rejalashtirilgan va tanazzuldan chiqishga yordam beradigan ustuvor yo‘nalishlardandir”, — dedi Abdulla Abduqodirov.

Bundan tashqari, Shavkat Mirziyoyev TMIF-2023 koʻrgazmasining ochilishida soʻzlagan nutqida 1000 ta korxona va yana 1000 ta davlat mulki obyektlari, 40 ta iqtisodiyotimiz uchun strategik ahamiyatga ega boʻlgan 40 ta korxonadagi davlat ulushlari IPOga chiqarilishini taʼkidladi. Bu iqtisodiyot sohasini rivojlantirish uchun yangi shart-sharoitlar yaratadi.